"Казан арты" музее

Ни хәлең бар, Фатыйма? – мәкалә. М.Мәһдиев “Фронтовиклар” романы турында укытучылардан килгән хатларга җавап яза. Килгән сораулар да автор өчен “ачыш” булып тоела, геройларын кабат күздән кичерә. Әсәр белән танышкан укытучылар һәрберсе дип әйтерлек геройларны үз мәктәп укытучылары итеп кабул итә. Хәтта кайберәүләр үзләрен күрә сыман. Автор әйтүе буенча, укучы әсәрне мәкалә итеп түгел, ә әдәби әсәр итеп кабул итәргә тиеш. Димәк, язучы укучыны кызыксындыра алган һәм дә бөтен җирдә дә бер үк сыйфатка ия, характерлы укытучылар бар дигәнне аңлата. Автор фикеренчә, әсәрне уку нәтиҗәсендә кемнәрдер яшәү юнәлешен, эшләү алымнарын үзгәртергә дә мөмкин. Бу яхшы фал. Конкрет сораулар авторны уйга калдыра, күңелен күтәрә, кабат геройларының тормышы белән яшәп алырга мөмкинлек тудыра. “Рушад сезме? Инспекторыгызны таныдык: ул безнең районда яшәгән иде! Ни өчен геройларыгыз аракы эчәләр?” кебек сораулар авторны кабат уйга сала һәм аларга төгәл җавап бирүне таләп итә. Әсәрнең коеп куйган прототиплары юклыгын, авыл исемнәре һәр районда кабатлануын, әсәрне язганда нинди максат куюын да автор төгәл генә әйтә алмавын яшерми. Ләкин авторның әсәр барышында борчылуын да сизәргә мөмкин: мәктәпләрдә ир укытучылар кими бара. “Балалар егет укытучылардан егетлеккә, кыз укытучылардан нәфислеккә, нәзакәтлелеккә өйрәнәләр”, – ди ул. Шуның өчен мәктәпләрдә уңайлыклар, укытучыларга тулы эшләү мөмкинлеге тудырып, килгән яшь укытучыларны авыл җирлегендә калдыру ягын карарга кирәклеккә басым ясый.

Килгән хатлар арасында авторга ризасызлык белдерүчеләр дә байтак. Шуларның берсе Актаныш районы Әҗәкүл авылыннан З.Ә.: “Карт кызлар һәм тол хатыннарны мыскыллап язгансыз, хәтта әсәрнең дәвамын да укымаячакмын”, – дигән фикерен белдерә. М.Мәһдиев исә әсәрдәге мондый геройлар иң яраткан образлары икәнлеге турында, аларга карата мәхәббәте зур булуы хакында яза. Уфа ягыннан килгән бер хатның авторы Фатыйма исемле укытучы. Җырда да бу кыз исеме файдаланыла икән: “Уфа якларына карыйм, ни хәлең бар, Фатыйма?” Хәтта автор җавап мәкаләсен шушы кыз исеме белән атый. Һәм укытучылар алдына зур сораулар куя: педагоглык һөнәрен син дөрес сайладыңмы, педагог исеме белән горурланасыңмы, укучыларың сине яратамы?

Чыганак: Мәһдиев М. Ни хәлең бар, Фатыйма? // Совет мәктәбе – 1973. – №9.

Габидуллина Х.