"Казан арты" музее

Җиһанга яз килде. Көзен йортларына зур йозак элеп киткән апа-әбиләр дә туган авылларына, туган нигезләренә кайта башладылар. Шулар арасында язучы Мөхәммәт Мәһдиевнең бертуган Равия апасының кызы Җәүһәр Галимова да бар. Ул көзнең салкын җилләре көйдерә башлагач, шәһәренә китә дә, кояш көлеп , җирне җылыта башлагач, туган нигезенә кайта. Гаиләсе белән шәһәрдә яшәсә дә, эш урыны шунда булса да, һәр атна ахырында авылына юл тота ул. “Чишмәләрен, һавасын сагынып кайтам авылымның”, – ди Җәүһәр ханым. Сагынмыйча, шушы җирдә, шушы туфракта туып-үскән кыз ла ул! Ничек инде туган нигезеңне, туган җиреңне сагынмыйсың ди. Сагыну, туган җиргә тартылу синең ничә яшьтә булуыңа карамыйдыр .

Мөхәммәт Мәһдиевнең әтисе Сөнгатулла абый 1916 елда төзегән йорт капка-коймадан бераз эчкәрәк салынган. Йорт тирәлегендә агач-куаклар үсә. Чәчәкләр, яшелчә үстерергә дә урын җитәрлек. Өй түрендә сиреньнәр ел саен хуш ис таратып чәчәк аталар. Мөхәммәт ага утырткан миләш тә мул уңыш бирә. Миләш агачының тәлгәшләре кыш буена кошларга азык биреп торса, алмагачлары язын ап-ак чәчәк диңгезенә әйләнә. Хәтта язучы бер әсәрендә укучыны үзенең туган нигезенә, чәчәк бакчасына кунакка дәшә. Июнь, июль, август айларының матурлыгын аерып-аерып күрсәтә. Җәйнең кайсы гына вакытында безнең яннан узсагыз да, барыбер кермичә китмәгез, дип дәшә ул. Андагы матурлык белән хозурланырга чакыра. Ләкин матурлыкны булдырырга, сакларга, тәрбияләргә дә кирәк бит. Нәкъ шушы эш белән шөгыльләнә дә инде язучының сеңелесе. Һәр яз саен өй тирәлеген көздән калган чүп-чардан чистарта, яшь куаклар утырта, казый, тырмалый дигәндәй,тәрәзә төбе саен яран гөлләре үстерә. Аның әбисе Рабига апа гомере буе яраннар үстергән. Аның шау чәчәккә күмелеп утырган гөлләре һәркемдә соклану хисе уята алган. Шул гадәтне Җәүһәр апа да дәвам итә. “Йортның һәр почмагы кадерле миңа, — дип сөйли Җәүһәр апа. —  Аларга карап, мин балачагыма кайтып киләм, бәбкә үләнле ишегалдында яланаяк йөргән чаклар сагындыра, Мөхәммәт абыйның өй тирәлегендәге печәнне чабып, аннан шалаш корып куюлары юксындыра,тәрәзәләргә күз салсаң, бабайның кул хезмәте сокландыра. Чөнки тәрәзә йөзлекләрен Сөнгатулла бабай ничек куйган, алар шул килеш сакланалар. Әби үстергән яраннарны да бетерәсе килми, һәр яз саен аларны яшәртәм. Әнинең кул җылысын саклаучы әйберләрдә өй эчендә байтак. Аның мандалинасы, кулланган китаплары һәрчак күз алдында тора. Фоторәсемнәр дә балачакны, яшьлекне искә төшерә. Өй стеналары да безнең нәселнең фаҗигасын саклый, шул чор авырлыкларына түзеп, күпме күз яшен күргән бит алар. Ятимлек ачысын да, халык дошманы дигән кара тамганы да, ач килеш мәктәпкә укырга киткән балаларының үзәк өзгеч карашларын да саклыйлар алар. Күршеләребезнең яхшы булуыбезнең өчен зур сөенеч. Кайсы гына як күршегә карама, һәркайсы мөлаем, ачык чырайлы, ярдәмчел. Гомумән, авылдашларыбыз — яхшы күңелле, хезмәт сөючән, тырыш кешеләр”.

Язучының нигезен саклаучы Җәүһәр ханым абыйсының музеенда да еш була, фондны баету өчен һәрчак мәгълүматлар биреп, алар турында белешмәләр туплый.

Әле күптән түгел өй чормасыннан табып, Сөнгатулла бабасы кулланган уфалла арбасының тәгәрмәчләрен, әбисе кигән читекләрен, Мөхәммәт аганың китапларын, фотоларын музей фондына бүләк итте. Язучы турында сораулар туса, мин һәрчак аңа мөрәҗәгать итәм. Ул минем өчен зур белешмә учагы сыман, чөнки кайвакыт шулкадәр тиз арада өстәмә мәгълүмат кирәк була, мин аның янына өенә керәм, сорауларыма җавап алам.

Музейга килгән кунаклар язучының үскән нигезен, аның йөргәнсукмакларын, утырткан агачларын күрәселәре килә. Шул вакытта мин аларны Җәүһәр апа янына, Мөхәммәт ага туган нигезгә алып керәм. Ул һәркемне ачык чырай белән каршы ала, Мөхәммәт абый белән булган вакыйгаларны барлап, йорт эчен күрсәтеп, андагы кайбер истәлекләре белән уртаклаша.Язучы туган нигезгә истәлек тактасы да куелган.

“Шушы язу гына да миңа зур йөкләмә булып тора. Димәк, мин Мөхәммәт абый һәм үзем үскән нигезне сакларга, булган мирасны балаларыма, оныкларыма тапшырырга тиешмен дип саныйм”, – ди ул.

Җәүһәр апа Галимованың быел бик матур юбилее. Мин аңа нык сәламәтлек, рухи байлык, куанычлы һәм бәрәкәтле тормыш телим.

Халидә Габидуллина,

М.Мәһдиев музее җитәекчесе,

Гөберчәк авылы.