"Казан арты" музее

1 октябрь – Өлкәннәр көне уңаеннан музейның әдәбият һәм сәнгать  бүлегендә “Өлкәннәребез иҗат итә” дип исемләнгән күргәзмәне оештырганда районыбызда актив иҗат белән шөгыльләнүчеләрнең күп булуына үзебез дә шатландык. Каләм тибрәтүчеләрнең һәрберсе үзенең тормыш юлы, башкарган хезмәтләре, ә иң мөһиме үзләренең күңел халәтләрен, уй-фикерләрен башкаларга җиткерергә телиләр. Алар иҗат иткән шигырьләрне, хикәяләрне кабат-кабат укыйсы килә, әдәбият сөючеләргә, бигрәк тә яшьләргә әйтергә теләгән фикерләрен дә  үзләренең иҗатлары аша җиткереп киләләр.

Арча шәһәрендә яшәп иҗат итүче хезмәт ветераны Роза Шәйхетдинованың шигырьләре тупланган “Гомер агышлары”, “Күңелем чишмәсе”, “Уйлы еллар, моңлы еллар”, “Гомер такыясы” китаплары  күргәзмәдә урын алган. Аның  әнисенә, авылдашларына, хезмәттәшләренә багышлап язылган шигырьләрендә өлкәннәргә хөрмәт, аларның төрле елларда башкарган хезмәтләрен олылау аерым урын алып тора. Роза апа кызлары һәм оныклары белән бәхетле тормышта яши:

…Оныклар килеп торалар

Бәйрәмнәрдә, ялларда.

Чәчәккә күмеп китәләр,

Рәхмәт яусын аларга.

Бәйрәмнәрдә генә түгел,

Гел чәчәк өстәлемдә.

Чәчәккә күмелеп яшим,

Гомерем көзләрендә.

Ташкичү авылында яшәп иҗат итүче ветеран укытучы Рузалия Насибуллинаның “Гомер тәгәрмәчләре” китабында үзенең тормыш юлы, башкарган хезмәтләре һәм иҗаты урын алган. Ул үзенең уйлануларын, теләкләрен  шигырь юлларына салган.

Җитешмәдем әле күп нәрсәгә,

Эшләнмәгән әле күп эшем.

Үпкәләмим сиңа, әй, картлыгым!

Өлешемә тигән көмешем.

Бар булганын саклыйк гомеркәйнең,

Мин теләмим һич тә артыгын.

Сорыйм, Ходай, синнән догам белән,

Тыныч-имин атсын һәр таңым!

Бу күргәзмәдә Рузалия Насибуллинаның Иске Ашыт авылы кызы Раузалина Әминова турында язылган  “Гомерләр заяга узмаган” китабы да урын алган. Бөтен гомерен мәдәниятка, сәнгатькә багышлаган, армый-талмый халыкка хезмәт иткән Роза Фатыйх кызы турында:

Бу тормышта узган юлың белән

Син бердәнбер булып каласың.

“Гомерләрем бушка узмады”, – дип,

Горурланып әйтә аласың!

дип язган ул хезмәт ветераны турында.

Күргәзмәдә Арчада яшәп иҗат итүче Минһаҗ Кашаповның “Көзге ташу”, “Без Тукайлы халык” китаплары урын алган. Сугыш елларында туган буын вәкиле буларак Минһаҗ Хамат улы яшьләргә фикерләрен түбәндәге шигырь юллары аша җиткерергә тели:

Сугыш чоры балалары без дә,

Хәзер инде үзебез өлкәннәр.

Нишлисең бит, ятим үсмәс идек,

Кайткан булса өзелеп көткәннәр.

Өлкәннәрдә бары изге хисләр,

Олы теләк барлык яшьләргә.

Тыныч тормыш балалары булып

Яшәргә дә сезгә, яшәргә!

      Ә инде Казанбаш авылында яшәүче Рәфкать Низамиев “Күңелемдә шигырь юллары” китабында балачагын, яшьлек елларын сагынып язган шигырьләренә дә урын бирә. Аларны укыган өлкәннәр дә үзләренең бала вакытларын искә төшерә.

И,  кадерле, гамьсез бала чагым

Син төшәсең һаман исемә.

Кайда калдың, ничек, нинди килеш,

Калдың соң син нәрсә төсендә?

Кәгазь көймә булып калдыңмы син,

Язгы суда, дулкын өстендә?

Калдың мәллә аксыл томан булып,

Таң алдыннан елга өстендә?

Салават күпере булып чыгасыңмы,

Балкыйсыңмы шәфәкъ төсендә?

Җырчы тургай булып калдың мәллә

Уҗым басулары өстендә?

      Биредә “Каурый каләм” иҗат берләшмәсенә йөрүче иң актив һәвәскәр шагыйрьләрнең иҗаты тупланган  “Шигъри тәлгәшләр” дигән китап та бар. Аның җитәкчесе Халидә Фәйзрахманова “Гомер көзе” дигән шигырендә өлкәннәргә үзенең теләкләрен җиткерә:

Елмаешып бергә утырабыз,

Без бит әле исән, күрегез.

Көз җитте дип бер дә моңаймагыз,

Чәчәкләрдән бәйләм үрегез.

Гаиләгә борчулар килмәсен,

Авырмыйча яшик үзебез.

Гомернең дә матур көзе була,

Озын булсын гомер көзегез.

Күргәзмәдә шулай ук мәгариф ветераны, әдәбият сөючеләрне үзенең хикәяләре һәм шигырьләре белән даими сөендереп торучы, шулай ук күп кенә җырлар авторы Наҗия Саттарованың “Ялгыз мосафир” һәм “Бар да үтә…” китаплары һәркемне үзенә тартып тора. Гомере буе мәктәптә балаларга татар теле һәм әдәбияты укыткан хезмәт ветераны Фәрит Вафинның көлкеле хикәяләре тупланган  “Елмаю бүләк итәм”, яратып укыла торган  хикәяләре белән аерылып торучы, үзенчәлекле автор Мөнирә Сафинаның “Яратам дип әйтә алмадым”, районыбызның күренекле журналисты Римма Надершинаның повестьлары һәм хикәяләре тупланган  “Береза белая – подруга верная”, мәгариф ветераны Наилә Миңнемуллинаның кызыклы шигырьләре һәм хезмәттәшләренә, дусларына багышлап язылган котлаулары тупланган “Хатирәләр чаткысы” һәм “Яшәеш бизәкләре”, балалар өчен язучы Гөлчирә Нәҗметдинованың “Бәхетләрне язмыш кисмәсен…” һәм  “Кәнфит тавы” китаплары урын алган. Фәрит Минхаировның туристик сәяхәтләр вакытында алган тәэсирләре турында язылган хикәяләре һәм шигырьләре тупланган “Кому горшок мыть?”, “Снегири”, “В эпицентре Сабантуя”, “Змеиный орешник”, “Не байки от бабайки”, ә “Арча хәбәрләре” газетасы журналисты, бик күп хикәяләр һәм сәхнә әсәрләре авторы Гөлсинә Зәкиеваның  “Ташлап китмә…”  һәм “Керфегеңә тамармын мин”, сәхнәне үз иткән җырчы Рәйханә һәм үзешчән композитор Зәкәрия Җәләлетдиновларның үзләре иҗат иткән җырлары тупланган “Сандугачлы гармун” китаплары күргәзмәне баетып торалар.

Мәгариф ветераны Миләүшә Шәйхетдинованың “Чишмә юлы” китабында өлкәннәребезгә багышланган шигырьләр дә урын алган.

Көзләрнең дә алтын – сары чагы,

Кояш нуры һәрбер яфракта.

Алтын бөртекләрдәй сибеләләр

Җан җылысы сеңгән туфракка.

Табигатьтә көзләр. Гомернең дә

Була шундый алтын көзләре.

Түбәтәйле ак бабайлар көләч,

Әбиләрнең көләч йөзләре.

Аклык, сафлык алар күңелендә,

Йота белгән хәсрәт-сагышын

Укып була маңгай сырларыннан

Халкы белән күргән язмышын.

Әбиләрнең көзге чуагыдай,

Якты булсын иде ак картлык,

Чал чәчләре төсле, ак яулыктай

Урап йөрсен алар ак шатлык.

      Хезмәт ветераны, җәмәгать эшләрендә актив катнашучы, тотынган эшен җиренә җиткереп үтәүче Факия Шәрәфетдинова күбрәк туган җир, әти-әни, табигать, мәхәббәт, балачак, узган гомер юлларына багышлап  яза, аның “Күңлем кылларына кагылма…” китабы һәркемгә таныш:

Яшьлегебез узган, туннар тузган,

Тик заяга ул бит узмаган.

Юл тузаны гына кунса кунган,

Битарафлык тузаны кунмаган!

Гомер көзебезгә кереп барыш,

Чынга ашкан барлык хыяллар.

Үкенерлек итеп яшәлмәгән,

Тирә-юньдә – дуслар, туганнар!

Без, музей хезмәткәрләре, райондагы барлык әдәби иҗат белән шөгыльләнүчеләрне белеп бетермибез, аларның иҗатлары тупланган барлык китаплар да музейга килеп җитми. Киләчәктә актив иҗат итүчеләребез үзләренең иҗат җимешләрен музейның әдәбият һәм сәнгать бүлегенә бүләк итсәләр, “Өлкәннәребез иҗат итә” күргәзмәсе елдан-ел  киң колач алыр иде.

“Казан арты” тарих-этнография музее

директор урынбасары Шәфигулла Гарипов