"Казан арты" музее

20 августта “Казан арты” тарих-этнография музеенда район педагогларының август конференциясен үткәрү планы нигезендә татар теле һәм әдәбияты укытучылары секциясе булды. Бу утырышта узган уку елында музей белән берлектә башкарылган эшләр һәм яңа 2019/2020 уку елында оештырылачак чаралар турында сөйләшенде. Мәктәп укытучылары язучыларның юбилей даталарына багышланган кичәләр үткәргәндә, төрле очрашулар оештырганда телевидение өчен “Әдәби хәзинә” тапшыруларын әзерләгәндә бик теләп катнашалар. Бу очрашуда укытучыларга шагыйрь, бик күп җырлар авторы Галиәхмәт Шаһиның иҗат юбилеен билгеләп үтү өчен ярдәм итәрлек материаллар, аның тормыш юлы һәм иҗатына багышланган презентациянең электрон варианты бирелде. Һәр мәктәпкә музей хезмәткәрләре һәм “Арча” радиосы тарафыннан әзерләнгән, үз эченә 275 радиотапшыруны сыйдырган “Арча ягы – данлы төбәк” дискы өләшенде, шул ук исемдәге китапның электрон варианты бүләк ителде. 2020 елда узачак якташ язучыларның, сәнгать эшлеклеләренең юбилей даталарын билгеләп үтү турында фикер алышынды.

Секция эшендә “Гаилә һәм мәктәп” журналының баш мөхәррире Ландыш Нәсыйхова катнашты һәм чыгыш ясады. Район мәгариф идарәсе методисты Энҗе Мостафина музейның район мәктәпләренә ярдәм итүенә югары бәя бирде, киләчәктә дә туган телебезне саклау юнәлешендә бергәләшеп эшләрбез дип ышандырды.

“Казан арты” тарих-этногрфия музееның

 директор урынбасары Шәфигулла Гарипов

«Әлифба» музеена 20 ел уңаеннан «Казан арты» музеенда «»Белем Әлифбадан башлана» исеме астында күргәзмә эшли башлады. Бүген әлеге күргәзмәне районыбызның татар теле һәм әдәбияты укытучылары карады.

Тормышта үзенең тыйнаклыгы, сабырлыгы, тормыш авырлыклары килгәндә югалып калмыйча яшәүдән мәгънә табып, үзенең онытылмаслык эшләре белән истә калырлык шәхесләр була.  Шундый кешеләрнең берсе якташыбыз Галиәхмәт Шаһи. Аның бүгенге көндә ике йөздән артык шигыренә көй язылып,  җыр буларак башкарыла. Композиторларыбыз  Ринат Гобәйдуллин, Илгиз Закиров, Виталий Агапов, Риназ Әхмәтов, Илгизәр Мортазин һәм башкалар көй язган җырларын Резеда Шәрәфиева, Равил Гәлиев, Гөлдания Хәйруллина, Виталий Агапов, Әнвәр Нургалиев, Илназ Бах, Айгөл һәм Ришат Шәйхетдиновлар, Айгөл Сагынбаева һәм эстраданың башка күренекле артистлары башкара. Ул җырлар өчен якташыбыз бик күп дипломнарга һәм грамоталарга лаек булды. Галиәхмәт Шаһи һәм аның сүзләренә  көен язган, үзе үк башкарган Арча егете Илназ Бах “Туганым” җыры өчен 2018 елда үткәрелгән “Татар җыры” фестивалендә “Алтын Барс” премиясе лауреатлары булдылар.

Ләкин бу уңышларның  җиңел генә бирелмәгәне аның тормыш юлыннан ачык күренә. “Безнең авыл табигатьнең бик матур җиренә урнашкан. Тау асларында салкын чишмәләр челтери, якында гына урман. Минем каләм тибрәтеп шигырь яза башлавыма әбиемнең йогынтысы көчле булгандыр дип уйлыйм. Ул җыр чыгарырга бик оста иде”,–дип искә ала ул. Галиәхмәт 1966 елда үз авылларында сигезъеллык мәктәпне тәмамлагач,Үрнәк училищесына укырга керә һәм 1967 елда электрик һөнәре алып чыга. Алар гаиләләре белән Оренбург якларына күчеп китәләр һәм Галиәхмәт Шаһи комсомол путевкасы белән дүрт елга Оренбург өлкәсенең Ирекле ГЭСы төзелешенә китә. Аннан соң Йошкар-Ола шәһәрендә технология техникумында укып технолог белгечлеге ала. Берничә ел сәүдә системасында һәм Уфа, Оренбург, Ташкент, Алма-Ата шәһәрләрендә төрле хуҗалык оешмаларында эшли. Аннан соң ул Арчага кайта һәм “Коммунизмга” газетасы редакциясендә әдәби хезмәткәр булып эшли. Бер үк вакытта Казан дәүләт университетының журналистика бүлегендә укый. Район газетасы битләрендә аның беренче шигырьләре басыла башлый.

1982-1984 елларда Галиәхмәт Шаһи Мөслим районы Баек авылы мәктәбендә рус теле һәм әдәбияты укыта. 1984 елдан ул Чаллы шәһәре мәктәпләрендә биш ел укытучы булып эшли. Ләкин ул язмыш киртәләренә юлыга, 1991 елда уң күзенә катлаулы операция ясата һәм күрү сәләтен югалта, укыту эшен ташлый. Әмма ул тормыш китергән фаҗига каршында югалып калмый, барлык газапларны җиңеп  үзенең бөтен көч-сәләтен гомере буе хыялында йөрткән әдәби иҗат эшенә, шигърияткә багышлый.

Чаллы шәһәре нәшриятында аның 1997 елда “Кояшлы юл” дигән беренче шигъри җыентыгы басылып чыга. Аннан соң бер-бер артлы аның шигырьләре тупланган “Мәхәббәт елгасы”, “Кулым җылысы”, “Моңлы китап”, “Әүлия чишмәсе”, “Ай ташы”, “Канатлы еллар”, “Сандугач кайткан таллыкка”, “Таяну ноктасы”, “Күңел күзе”, “Уч төбендә кояш”, “Тарту көче”, “Сөю бакчасы”, “Нечкә билле җил”, “Кышкы розалар” исемле китаплары дөнья күрде.

“Галиәхмәтнең шигырьләрен мин сокланып укыдым. Аның шигырьләрендә сүрәтләү чарасы белән яңа фикер шул кадәр гади, шул кадәр төгәл итеп үрелә ки, шигырьне укып чыккач, зиһенеңдә нәрсәдер яктырып куя. Менә ачыш. Мәңге җылытачак, мәңге сокландырачак “гади” ачыш. Мин Галиәхмәт Шаһи шигърияте укучыларыбызга ифрат дәрәҗәдә ошар дип уйлыйм. Мин мондый шигърияткә зур өметләр баглыйм”,- дип язган язучы Айдар Хәлим.

Галиәхмәт Шаһи Чаллы шәһәрендә үткәрелгән мәдәни чараларда бик теләп катнаша, укучылар белән очрашуларда була. Ул шулай ук туган авылында, район күләмендә оештырылган чараларда катнашырга да вакыт таба. Музеебызның әдәбият һәм сәнгать бүлеге белән даими элемтәдә тора, аның  шигырь китаплары, газета-журналларда басылган иҗат үрнәкләре музей фондында тупланып барыла.

Бөтен гомерен укытучылык хезмәтенә багышлаган Ташкичү кызы Хәлимә белән бәхетле гаилә корып, ике егет тәрбияләп үстерәләр. Ни кызганыч, Хәлимә апа дүрт ел элек безнең арабыздан китте. Олы уллары Радик әти-әнисенең һөнәрен дәвам итеп Чаллы шәһәре мәктәбендә немец теле укыта, ә кече уллары Рим пешекче һөнәрен сайлаган. Галиәхмәт абый тормыш сынауларына бирешмичә, һәр туган көнгә сөенеп үзенең иҗатын дәвам итә. Галиәхмәт Шаһиның һәрбер шигыре яратып укыла. Аларда үзенең узган тормыш юлы, әти-әнисенә һәм туганнарына булган олы хөрмәте, туган авылын һәм аның табигатен ярату, билгеле инде беренче яшьлек мәхәббәте, олыгая барган саен фәлсәфи уйланулары чагыла. Якташыбызның шигырьләрен укыгач, алар белән бергә яшисең, ә җырга әйләнгәннәрен тыңлаганда, күңелләр ял итә.

Галиәхмәт Шаһиның күп кенә шигырьләрендә гармун телгә алына. “Әйе, мин яшьтән үк гармунда, баянда уйнадым. Шигырьләрең җырлап тора диләр, бәлки ул җыр-моңга гашыйк булуымнан киләдер. Мин чыннан да тормышка чын ярату аша карыйм”,- ди ул.

                                           Бишектән үк тыңлый-тыңлый үстем

                                     Авыл көен, авыл җырларын.

                                     Әткәм миңа тальян моңы биргән,

                                     Әнкәм – йөзендәге нурларын.

                                     Кешеләргә йөзең якты булсын,

                                     Дия идең, әнкәм-алтыным.

                                     Йөзем якты, әнкәй, күңелем киң,

                                     Сүндермәдем йөрәк ялкынын.

1949 елның 24 августында районыбызның Шура авылында туган, бүгенге көндә Чаллы шәһәрендә яшәп иҗат итүче якташыбыз, шагыйрь, Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы Шаһиәхмәтов Галиәхмәт Шаһиәхмәт улы бу көннәрдә үзенең 70 яшьлек олы юбилеен билгеләп үтә.       Райондашларыбыз исеменнән якташыбыз Галиәхмәт Шаһины олы юбилее белән котлыйбыз, туганнары һәм дусларының, уллары Радик һәм Рим гаиләләренең игътибарын һәм ихтирамын тоеп, оныклары өчен сөенеп яшәп, әдәбият сөючеләрне яңа шигырьләре, җырлары белән куандырып яшәвен телибез.

                                                                             “Казан арты” тарих-этнография музее

 директоры урынбасары Шәфигулла Гарипов

Фотолар музей архивыннан

1949 елның 24 августында районыбызның Шура авылында туган, бүгенге көндә Чаллы шәһәрендә яшәп иҗат итүче  педагог,  журналист, шагыйрь, бик күп җырлар авторы, Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы Галиәхмәт Шаһига 70 яшь тула. Олы юбилее уңаеннан музейның әдәбият һәм сәнгать бүлегендә аның тормыш юлы һәм иҗатына багышланган күргәзмә куелды. Анда якташыбызның унбиштән артык шигырь китаплары, газета-журналларда басылган материаллар, фотолар һәм аңа бирелгән грамоталар, дипломнар белән танышырга мөмкин.

                                                                                “Казан арты” тарих-этнография музее

директоры урынбасары Шәфигулла Гарипов

Институт татарской энциклопедии и регионоведения Академия наук Республики Татарстан подарила нашему музею книгу о государственных и муниципальных символах Республики Татарстан.

История символов государственных образований, находившихся на территории современного Татарстана, богата и разнообразна.Волжская Булгария, Казанское ханство, Казанская губерния и Советский Татарстан оставили свой след в истории отечественной геральдики.

Наши новые и старые символы- это отражение неразрывной связи времён.

Предлагаем Вашему вниманию хронологическую последовательность государственного герба и флага.

Надеемся, что содержащаяся информация будет полезна нашим читателям.

Герб ТАССР. 1920 г. Не имел официального статуса. Автор — Б.Урманче.

Герб ТАССР. 1926 г. Проект не утверждён.

Государственный Герб ТАССР.  Утвержден 4 октября 1937 года.

Государственный Герб ТАССР. Утверждён 1 июня 1981 года.

Государственный герб Республики Татарстан. утверждён 7 февраля 1992 года Верховным Советом РТ. Авторы: Н. Ханзафаров, Р. Фахрутдинов.

Флаг Татарской Социалистической Советской Республики 1923 год.

Флаг Татарской Социалистической Советской Республики 1926 год. Не утверждён.

Государственный флаг Татарской Автономной Советской Социалистической Республики 1937 год.

Государственный флаг Татарской Автономной Советской Социалистической Республики 1978 год. Утверждён 23 июня 1954 году.(13 февраля 1956 г. Принято первое Положение о Государственном флаге ТАССР).

Государственный флаг Республики Татарстан 1992 год. Утверждён 29 ноября 1991 года Верховным Советом ТССР. Автор —

Т. Хазиахметов.

Лейсан Нурмухаметова научный сотрудник

Л.И. Губайдуллин зав.сектором истории края

«Казан арты» тарих-этнография музеенда яңа күргәзмә ачылды.  Арча шәһәренең 10 нчы балалар бакчасы күргәзмәнең ачылышында катнаштылар. «Әлифба» музее директоры Дамир Гыйлемшәех улы Әлифба китабының барлыкка килүен, язу үрнәкләре, Сәләй Гататович һәм Рәмзия Гыйләҗевнаның тормыш юлы, эшчәнлекләре белән, «Әлифба» музеена 20 ел тулуы белән таныштырды.

Буген безнең музеебыз һәм яңа ачылган  күргәзмә белән Гәүхәр Хәсәнова һәм Төркиядән килгән мәртәбәле кунак Мәрмәрә Университеты профессоры Мустафа Аксой да  таныштылар.

Без Сезне «Әлифба»га багышланган күргәзмәдә көтеп калабыз!Рәхим итегез!

Ләйсән Нурмөхәмәтова

«Казан арты» тарих-этнография музееның фәнни хезмәткәре

Без Сезне «Әлифба»га багышланган күргәзмәдә көтеп калабыз!Рәхим итегез!

Ләйсән Нурмөхәмәтова

«Казан арты» тарих-этнография музееның фәнни хезмәткәре

15 августа в России отмечают День археолога. Без прошлого нет и будущего, без знания истории мы обречены вечно повторять одни и те же ошибки. Потому так важны воспоминания о древности и важно сохранять и приумножать их. В этом помогаете именно вы, археологи, с профессиональным праздником вас! Успехов, терпения и важных находок.

Сегодня в нашем музее прошло мероприятие,приуроченная к этой дате. Гостями были воспитанники Арского детского сада № 10. Дети ознакомились экспозицией,которая посвящена археологие. Узнали об археологических раскопках,которые проводились на территории Арска,также узнали о местонахождении Арского городища.

Дети смогли сами попробовать себя в роли археолога. В песке находили различные остатки от кувшина, сосуда. Научный сотрудник Альбина Ильсуровна рассказала как предметы археологии поступают в музей,через какие этапы проходят и как берутся на учет и хранение в фонд музея.

В конце дети посмотрели мультфильм про археологов и получили свидетельство юного археолога.

Лейсан Нурмухаметова

научный сотрудник музея «Казан арты»

2019 ел – Театр елы дәвам итә. Әтнә театрының 100 еллык юбилее уңаеннан чыгарылган китап безнең музей өчен зур бер истәлек булды.   Аны безгә Габдулла Тукай исемендәге Әтнә дәүләт драма театры директоры Ленур Илфир улы Зәйнуллин коллектив исеменнән теләкләрен язып бүләк итте. Анда: “Казан арты – татарның кендек каны тамган, җанына моң, калебенә  иман  иңгән урын ул! Нәкъ шушы төбәктә халкыбызның йөз аклыгы булырдай әдәбият-сәнгать әһелләренең  дөньяга  килүе, бүгенге көндә дә бөтен татар дөньясын шифалы тыны белән сугаруы гаҗәпмени?!

Габдулла Тукай исемендәге Әтнә дәүләт драма театры, аның 100 еллык тарихы – Казан арты районнарының уртак хәзинәсе. Һәрберебез өчен кадерле булган рухи мирасыбызны, милли байлыгыбызны бергәләп сакларга, үстерергә, яңа биеклекләргә күтәрергә насыйп булсын!”,- дип язылган.

Безнең өчен шунысы куанычлы, бүгенге көндә бу зур коллективта Казан театр училищесын, Казан дәүләт мәдәният һәм сәнгать университетын тәмамлаган өч райондашыбыз эшли. Яңа Кишет авылыннан Раил Сәләхиев 2013 елдан, Кушлавыч авылыннан Зөһрә Мөхәммәтгалиева 2015 елдан, Сарай Чокырча авылыннан Айдар Вәлиев 2016 елдан сәхнәдә берсеннән-берсе кызыклы рольләр башкарып, үзләрен танытып өлгерделәр инде. Без алар белән горурланабыз.

                                                                         “Казан арты” тарих-этнография музее

       директоры урынбасары Шәфигулла Гарипов

5 август көнне музейның әдәбият һәм сәнгать бүлегенә бер ел элек безнең арабыздан киткән театр артисты, режиссер, драматург Гафур Каюмовның тормыш иптәше Гөлчәчәк ханым һәм кызы, Габдулла Тукай исемендәге Әтнә дәүләт драма театры артисты Ләйсән Каюмова килделәр. Аның тормыш юлы һәм иҗатына багышланган “Гафур Каюмовны сагынып…” дип исемләнгән  күргәзмәне карадылар, истәлекләрен яңарттылар, фотоларга төштеләр. Ләйсән әтисенең иҗаты белән бәйле документларын, фотоларын  музеебызга бүләк итте, бу экспонатлар  арасында безнең өчен кадерле булган афишалар, театр буклетлары, шәхси документлар бар. Алар музей белән тыгыз элемтәдә булып, Гафур Каюмовның хезмәттәшләре, бергә укыган курсташлары, дуслары һәм туганнарының истәлекләрен туплап китап чыгару турында уйлыйлар.

                                                                                                                         Шәфигулла Гарипов

1 август көнне Казан шәһәренең “Рамазан” мәчете имам-хатибы Солтан хәзрәт Мурадимов җитәкчелегендә бер төркем хәзрәтләр һәм абыстайлар Арча шәһәренең өлкәннәр һәм инвалидлар йортына килделәр. Алар арасында Субаш Аты авылында туып-үскән якташыбыз, шагыйрь Рәис Сафин да бар иде. Ул үзенең өлкәннәргә багышланган шигырьләрен укып, аларның авыр балачакларын, яшьлекләрен, туган якларын искә төшерде  һәм китапларын бүләк итте. Солтан хәзрәт чыгышыннан соң, биредә яшәүчеләр белән бергә чәй табыны янында чын күңелдән аралаштылар, бүлмәләрдә булып яшәү шартлары белән таныштылар, күчтәнәчләр өләштеләр. Килгән кунаклар Гөлназ Төхфәтуллина җитәкчелегендә эшләүче коллективның һәркайда чисталык һәм матурлык булдырып, биредәге һәркем өчен уңайлыклар тудыруларын билгеләп үттеләр.

                                                                             “Казан арты” тарих-этнография музее

                                                                              директоры урынбасары Шәфигулла Гарипов