"Казан арты" музее

Әзәк авылы клубы Хурамша бай нигезенә салынган. Клуб мөдире – Хәтимә Сабирова. Клубның бер башында кино күрсәтә торган будка булган. Анда Үрнәк бистәсеннән Илдус Шәймуллин килеп, 5 тиенгә кино куйган.

Сугыш вакытында клубы мөдире булып Хәтимә Сабирова эшли. Клуб мөдире кышкы төннәрдә, ай яктысында колхозчылар белән бергә кулына чабагач тотып ашлык суккан. Авылдашларына фронттагы хәлләрне укып, аңлатып торган, төрле салымнар, фронт өчен җылы кием җыярга да йорт саен йөргән. Сугыш вакытында клуб халыкка яңалыклар җиткерү өчен бердәнбер урын булган, халык күңелен бераз күтәрү өчен бәйрәм, концертлар да оештырган, “Чаткылар”, “Зәңгәр шәл” һәм башка бик күп спектакльләр куелган. Сөнгать Хәбибуллин, Мөхәммәтхан Абдуллаҗановлар бик оста артистлар иде, дип искә ала авылның өлкәннәре. Күрше авылларда да хлык аларның чыгышын бик яратып караган. Сөнгать Хабибуллин бик матур итеп “Яшь наратлар”җырын, Фәтхи Гыйниятов “Олы юлның тузаны”, ”Җидегән чишмә” җырларын башкарган, Абрар Гомәров, Миннехан Шәрәфиевлар өздереп “Авыл көйләрен”, ”Сарман көйләре”н уйнаган.

1974 елда клубны сүтеп, яңартып салалар. Шул вакытта кинобудка да сүтелә. 1974-1986 елларда клуб мөдире булып Наилә Сабирова эшли. Ул эшләгән чорда клуб гөрләп тора, “Зөбәйдә адәм баласы”, “Өти балак”, “Күк капусы ачылса” һ.б.спектакльләр, концертлар куела.

1986-1989 елларда клуб мөдире булып Рафил Мөхәммәтханов, 1989-1991 елларда Әдһәм Зәйнуллин, 1991-1994 елларда Марат Хәбибуллин эшләде. 1994елдан хәзерге көнгә кадәр мөдир – Гөлзада Нурисламова.

2008 елда авылыбызның уңган, күркәм гаиләләре катнашында “Пар балдаклар” кичәсе үткәрелде. Кичәнең төп геройлары – Рафис-Гөлзимә Җәләлиевлар, Руслан-Гөлгенә Минҗановлар гаиләләре. Бөек Җиңүнең 60 еллыгына багышланган драмколлективларның район бәйгесенә Таһир Закировның “Яучылар” комедиясе куелды. 2014 елның февралендә татар халкының элекке җырлы-биюле уеннары, йолаларына багышланган “Туган як моңнары” исемле кичә үткәрелде. “Су буенда кичке уен” күренеше, “Чишмә буенда өмә” фольклор чыгышлары куелды. “Дугай-дугай”, “Ачык авыз”, “Без,без идек” уеннары күрсәтелде. 2015 елны “Театр яктылыкка нурга илтә, кире юлга җибәрми уңга илтә” исемле район театр фестиваленә Хәй Вахитның “Кияүләр” комедиясе куелды. Соңгы елларда Илфак Шиһаповның “Исерек айныса – хәерче баеса”, Туфан Миңнуллинның “Аерылабыз хуш инде”, “Җен алыштырган”, Ләбиб Леронның “Чәпәләй белән Тәпәләй маҗаралары” һ.б. әсәрләр сәхнәләштерелде.

Гөлзада Нурисламова

Сугышка кадәрге “кызыл почмак” дип аталган кечкенә генә йортта мөдир буып Фоат Мөхәмәтша улы эшли. Монда әзме-күпме китаплар да булып, кешеләр шунда җыелып “белем эстәгән”. Бераздан клуб “пожарный лапас”ка урнаша. Монда кино, спектакльләр куйганнар. 1940 елда “кызыл почмак” янында клуб салына башлый, стеналар өелә, ләкин сугыш башлану сәбәпле, төзү эшләре туктала. Сугыш башлангач Фоатны сугышка алалар, ул шуннан әйләнеп кайтмый.

Сугыш башлангач ике катлы мәктәпнең аскы өлешендә сәхнә кебек урын булдырып, клубка охшатып ясыйлар. Монда нигездә укытучылар концер-спектакльләр куйган. Бу эшләрне Самат Кавиев һәм Вилсур Вәлиев башлап йөргән. Ул вакытта электр булмау сәбәпле тамашалар асылмалы лампа яктысында куелган. Шушы сәхнәдә Казаннан килгән артистлар да чыгыш ясаган. Үзенең 41 ел гомерен балаларга белем бирүгә багышлаган, шуның 23 елын Шекә мәктәбе директоры вазыйфасын башкарган Вәлиев Вилсур абый әйтүе буенча, Усман Әлмиев белән Динә Сираҗетдинова да, тумыштан сукыр булган бер төркем җырчылар да килеп концерт куеп киткән. Киномеханик булып Иске Ашыт авылыннан Якуб Хәсәнов эшләгән.Электр булмаганга малайларны җыеп, чиратка бастырып, генератор әйләндертә торган булганнар. Кинолар тавышсыз булганга аларны кино куючы  үзе сөйләп баган.

Сугыш алдыннан төзелгән стеналарны 1946-1947 елларда сүтеп икенче җиргә, Нәсих Рәфыйковның бакчасына күчереп клуб салалар. Шәрип исемле бер байның йорты колхоз канцеляриясе булып торган. Шул йортны да сүтеп, клубка өстәп салганнар, анда китапханә оештырганнар. Бу вакытта клуб мөдире булып сугыштан кайткан Рөстәм Хәбибрахманов эшли башлый. Аңа китапханә эше дә йөкләнә. Клубта концерт-спектакльләр бик күп куелган, Казаннан артистлар да килгән, шулай ук авыл кешеләре дә актив уйнаган. Вилсур Вәлиев мәктәптә эшләгән вакытларын искә төшереп кызыклы вакыйгаларны сөйли. “Бервакыт спектакль куярга Шурабашка киттек. Трактор арбасына төялеп, бик күңелле итеп бардык, спектакльне әйбәт кенә күрсәттек тә төялешеп кайтырга чыктык. Тракторист Мөдәрис Хәйруллин, артистлар Мөбарәк Фазылҗанов, Самат һәм Рәсим Кавиевлар белән гармун уйнап, җырлый-җырлый кайтабыз, кинәт кенә бөтен нәрсә юк булды. Исебезгә килгәндә барыбыз да арба астында ятабыз, бактын исә без тракторыбыз белән силос базына төшкәнбез икән. Арба астыннан шуышып чыктык, гармун урталай өзелгән, кабинадагы трактористны тәрәзәне ватып көч-хәл белән тартып чыгардык. Бу көзге кырпак вакыт иде, шунлыктан тракторыбыз чокырга шуып төшкән булып чыкты,әле ничек чокырга төшкән, икенче якка төшкән булса, елгага төшәсе булган, исән калмаган булыр идек”.

Рөстәм Хабибрахмановны авыл советы рәисе итеп куйганнан соң, клубта Әкълимә Вафина эшли. 1963 елдан клуб мөдире һәм китапханә эшен Мәрьям Хәлиуллина башкара. “Ул вакытта китапханә – төп эш, ә клуб эше “нагрузка” дип атала иде”, – дип искә ала ул. Клуб мөдире штаты 1968 елда булдырып, бу вазыйфа Халик Яхинга йөкләнә. Аннан соң клуб мөдирләре булып Назирә Галимова, Равилә Василова, Рәмзия Шәйхиева, Вәсимә Камалова, Илһам Әхмәтҗанов, Камил Низамовлар эшли.

2004 елда әлеге клуб бинасы сүтелә.Шул ук елны авыл уртасына салынган яңа мәктәп бинасына клуб, балалар бакчасы, китапханә һәм ФАП урнаша. 1998 елдан бирле клуб мөдире булып Люция Абдуллина эши.

Люция Абдуллина

Бүген «Казан арты» тарих-этнография музееның күргәзмәләр залында район ветераннар оешмасы рәисе, 1978-1982 елларда район комсомол комитетының 2 нче секретаре булып эшләгән Габдрахманов Наил Газизович белән очрашып, комсолда эшләгән еллары турында истәлекләрен язып алдык.

Укытучылар “Әлифба” авторлары Сәләй Гататдин улы Вагыйзов һәм Рәмзия Гыйләҗ кызы Вәлитоваларның фәнни-методик мирасын даими өйрәнеп, иҗади кулланалар. Аларның хезмәтләре балаларга ана телебезне өйрәтүгә, шомартуга, сүзлек күләмен арттыруга, сөйләгәндә һәм язганда дөрес кулланыш табарга ярдәм итә. Сәләй Вагыйзов авторлыгында 1980 елда басылып чыккан “Кызыклы грамматика” китабын кабат укып чыккач, мин шуңа инандым. Бу бәяләп бетергесез хезмәткә тупланган грамматик уеннар, мавыктыргыч күнегүләр, табышмак, башваткыч, әкият һәм мәзәкләрне татар теле дәресләрендә бик уңышлы кулланып була. Бүгенге көн укучыларына ныклы белем бирү һәм аларда мөстәкыйльлек, ихтыяр көче, зирәклек, максатка ирешү, бергәләп эшләргә өйрәнү кебек сыйфатларны тәрбияләүдә күренекле галим-педагогларыбызның хезмәтләре үз дәрәҗәләрен бер дә югалтмыйлар. Аларның бергәләр иҗат иткән “Әлифба” китабыннан тыш укытучылар өчен тәкъдим ителгән 42 фәнни хезмәтләре бар, мин аларны санап чыгуны максат итеп куймыйм.

2002-2005 елларда миңа Арча педагогия  көллиятендә  директор булып эшләргә туры килде. Шул вакытта бөтен дөнья татарларына билгеле булган “Әлифба” авторлары белән очрашырга, аларның өйләрендә булып, Рәмзия апа һәм Сәләй ага белән бергә аларның тормыш юллары һәм методик әсбапларның ничек язылуы турында сөйләшеп утырырга насыйп булды. Кайчан керсәң дә аларның тырышып эшләгән вакытлары булыр иде. Өстәл тулы, анда сыймаганнары урындыкларга, хәтта идәнгә таратылган китаплар, кисеп алынган аерым битләр, сүзләр, иҗекләр, кулъязмаларның күплеге әле дә минем күз алдымда тора. Аларның берсен дә күчереп куярга ярамаганын беренче очрашуда ук аңладым. Минем Сәләй ага һәм Рәмзия апаның купсанлы китапларының ничек язылганын, кирәкле материалларның ничек тупланганын, шуларга өстәп матур рәсемнәрнең ничек сайланганын күреп, һәр китап өчен нинди зур хезмәт куелганын аңлап аларга булган хөрмәтем һәм ихтирамым тагын да артты.

Мин аларның тормышын гаилә үрнәге буларак кабул иттем. Сәләй ага да Рәмзия апа да ятимлек ачысын татып, үз тырышлыклары белән белем алып, бәхетле гаилә корып, ләкин шуннан соң зур  сынаулар аша узып, озак еллар бер-берсеннән аерым торып, кызлары Римма, уллары Камилгә  ныклы тәрбия биреп, гомерлек мәхәббәтләренә тугры калганнар һәм соңгы көннәренә кадәр бәхетле пар булып яшәгәннәр. Тормыш авырлыкларына бирешмичә, бер-берсенә таяныч булып, үзара аңлашып яшәү нәтиҗәсе буларак алар Арча педагогия училищесының иң хөрмәтле укытучылары һәм бик күпләрнең яраткан остазлары булдылар.

2003 елда Татарстанның атказанган укытучысы, Россия Федерациясенең халык мәгарифе отличнигы, Татарстанның Каюм Насыйри исемендәге премия лауреаты, Ушинский медале белән бүләкләнгән  Сәләй Гататдин улы Вагыйзовның 95 яшьлек юбилей кичәсен үткәрдек. Анда Татарстанның мәгариф министрлыгыннан, район хакимиятеннән вәкилләр, килгән кунаклар бик күп иде. Ике сәгатькә сузылган бу кичә ахырында Сәләй ага үзе яратып җырлый торган “Олы юлның тузаны” җырын башкарды. Аның көчле тавышы әле дә минем исемә төшә, Сәләй аганың дөрестән дә сабыр, түзем, горур кеше булып калуына ул вакытта һәркем сокланды.

Олы юлның тузанын

Үзем күрдем тузганын.

Белми калдым, сизми калдым

Яшь гомеремнең узганын.

Бүген Рәмзия апа Вәлитова һәм Сәләй ага Вагыйзовлар безнең арабызда юк инде, алар Арча зиратына җирләнгән. 24 октябрьдә Сәләй Гататдин улының тууына 110 ел тулу уңаеннан без аны искә алабыз. Еллар узган саен аларның кадерләре арта гына бара. Туган телебезнең саклануы, халкыбызның бөтенлеге өчен ихлас күңелдән кайгырткан һәм зур эшләр башкарган бу гыйлем ияләре язган дәреслекләр киләчәк буыннарга озак еллар хезмәт итәр әле.

“Казан арты” тарих-этнография музее

директоры урынбасары Шәфигулла Гарипов

Фотолар музей архивыннан

Знамя Мира является символом Пакта Рериха, первого в истории Международного Договора о защите художественных и научных учреждений и исторических памятников, который был подписан в Вашингтоне 15 апреля 1935 года.

В июле 2014 года в Барнауле Президент Международного Комитета Знамени Мира, неправительственной организации при ООН, доктор Алисия Родригес Фернандес вручила Знамена Мира представителям 33 организаций из разных уголков России, в том числе и Алтайскому краю и провозгласила край Территорией Мира с последующим пожеланием, чтобы вся Россия стала Территорией Мира и этим положила начало Эстафете Знамени Мира! Профессор международного права Михаил Таубе сказал: «Пусть Знамя Мира со всеми идеями, заключениями в нем, развевается во всем мире и хранит идеал мира и союза между народами, осмысленного на нерушимой базе истинной цивилизации, на синтезе искусства, науки, религии!»

Сегодня эстафета Знамени Мира дошла и до нас. В музее «Казан арты» состоялась торжественная церемония вручения.

Вручала знамена полномочный представитель Международного комитета Знамени мира Тамара Сергеевна Макаренко.

Тамара Сергеевна рассказала много интересных фактов: «Основа знамени — Знак Триединства — древнейший и самый распространенный символ человечества. Его можно найти на орнаментах гончарных изделий эпохи неолита, он ясно виден на груди Христа, изображениях Святой Троицы, Страсбургской Мадонны, Святого Николая, знаменитых кавказских клинках — всего и не перечислить. Никто не может утверждать, что знак принадлежит одному верованию или основан на одном фольклоре. Предложил это знамя выдающийся деятель русской и мировой культуры и искусства, великий русский художник, писатель, общественный деятель Николай Рерих. В 1904 году художник пишет докладную записку на имя императора о плачевном состоянии исторических памятников, говорит о необходимости международного соглашения об охране памятников и учреждений культуры».

На вечное хранение Знамя из рук посланника Макаренко приняли директор МБУ «АИЭМ «Казан арты» Яруллин Р.Р., заместитель директора Гарипов Ш.З., заведующий филиала – музея «Алифба» Тазиев Д.Г., заведующий филиала – музея Магдеева Габидуллина Х.К.

Теперь Знамена Мира будут бережно храниться в МБУ «АИЭМ «Казан арты»!

Байкалның ике урамында да мәчет була. 1933 елны мәчет манараларын кисеп төшерәләр һәм мәктәп итеп үзгәртәләр. Ә 1940 елны мәктәпләрне берләштерәләр һәм бер бинаны клуб итеп үзгәртәләр. 1975 елга кадәр клуб колхоз, аннары авыл советы карамагына күчерелә. 1980 елларда капиталь ремонт ясала, түбәсен яңадан ябалар, веранда һәм утын лапасы эшләнә. Байкал клубында эшләүчеләр еш алышынып тора: Хабибрахманова Флера, Шагиев Әнәс, Шагиева Гадения, Хафизова Рәмлә, Рахматуллина Сания (1958-1960), Заһидуллина Сәрирә (1958-1960), Шакирова Тәскирә (1960-1990), Ахунов Камил (1990-1991), Гыйләзетдинова Җәүнәрия (1991-1992), Нургаянова Рәмзия (1992-1995), Мөхәммәтшина Чулпан (1996-1997), Хафизова Рәфия (1997-2013), Сафиуллина Ильсөяр (2013-2015), киномеханик – Рафиков Абдуллаҗан (1961-1999), 2015 елдан хәзерге көнгә кадәрге мөдир – Сәмигуллина Гүзәл.

Байкал авылына клуб мөдире булып иң озак еллар эшләгән Тәскирә Шакирова истәлекләре: “Безнең яшьлек еллары – комсомолда үткән еллар, аннары партиягә керү еллары бик истәлекле еллар булды. Клубта яшьләр кичәләре, уеннар бик күңелле үтә иде.Төрледән-төрле кичәләр уздырдык Мәсәлән: “Комсамолым минем яшьлегем”, “Солдат хатлары”. Авылның актив егет-кызлары белән концерт-театрлар әзерләдек. Авылыбызда гармунчы булмаганлыктан, күбрәк спектакльләр өйрәнергә тырыша идек. Әзерләнгән концерт-театрлар белән күрше авылларга, Мари якларына чыктык. “Байкаллар килә” дип көтеп алалар иде безне. Үзешчән сәнгать көчләренә смотр була иде. Әлбәттә, смотрның һәрберсенә һаман да шул авылның егет-кызларын алып бара торган идем. Биктә күңелле еллар иде, яшьләр дә бик күп иде. Биктә матур итеп җырлаучы,биюче кызлар-егетләрем белән Ш.Рәкыйповның “Ике туй” комедиясен, К.Тинчуриның “Зәңгәр шәл”, “Назлы кияү” әсәрләрен сәхнәләштердек. Парлы вальс, парлы татар халык биюләрен яратып бии идек”.

1981 елга кадәр Шурабаш һәм Байкал авылларында кино күрсәткән Рафиков Абдулаҗан истәлекләре: “Клубта утырырлык та урын булмый торган иде. Нинди генә кинолар куймадым. Көндез – балаларга, кичен яшьләргә, олыларга куя идем. Индиский кино куйган көннәрде клубка керерлек тә булмый иде. Бер көн Байкалда булса, икенче көнне Шурабашка барып куя идем. Баштарак киноны бушка куйдым, аннары инде түләүле иттеләр. Эшемне бик яратып,намуслы итеп эшләдем. Мөмкинлек булса, хәзердә куяр идем әле кино”.

Гүзәл Сәмигуллина

1935 елда Сөрде авылының уртасындагы мәчетнең манарасын үз авылыбыз кешеләре кисә. 1936 елда мәчет бинасында тиф белән авыручы балаларны тоталар. Вакытлыча гына булса да шул вакыттан бирле клуб бинасы итеп тә файдаланалар. Соңыннан икенче як урамдагы мәчет манарасын да бәреп төшерәләр.Сугыш вакытында ул да клуб булып тора.

1937 елда авылның уртасындагы мәчет бинасын рәсмиләштереп, клуб бинасы итеп куялар. Аның беренче хезмәткәре Сөрде авылы кешесе Гыйлаҗ Җәләлиев исемле 17 яшьлек, бик актив, оста, чая телле егет буларак өлкәннәр хәтерендә калган. Ул сугышка китеп, шунда һәлак була.

1941-1946 елларда Гөлзифа Әхмәдуллина исемле кыз эшли. Аның тарафыннан “Яшьләр алдатмыйлар” исемле спектакль куела. Анда авылның Нәкыя Шафикова, Мәсхүт Хәбибрахманов исемле яшьләре дә катнаша. “Ул кайтты” дип исемләнгән спектакльдә Рәшидә Гыймадиева, Кәүсәрия Каюмова, Әсхать Шәнгәрәевләр төп рольләрне башкара.

1946-1991 еллар аралыгында эшләүче хезмәткәрләр даими алышынып торган. Менә аларның исемнәре: Нуриязданова Фәймә (1946-1952), Фазлыйәхмәтова Гөлҗинан (1952-1959), Валиева Дания (1959-1963), Шәрипов Нәкип (1963-1965), Маннанова Хәдичә (1965-1968), Галиуллин Юныс (1968-1972), Шәнгәрәева Суфыя (1972-1974), Рәхимова Нурдидә (1974-1976), Лотфуллина Мөслимә (1976-1979), Котдусова Рәхилә (1982-1984), Хәсәнова Саимә (1984-1985).

1985 елда “1 Май” исемендәге колхоз көче белән кирпечтән, китапханәне дә үз эченә алган бик зур мәдәният йорты салына. Шунда эшләгән хезмәткәрләр: Шәнгәрәев Илгизәр (1985-1986), Хафизова Лидия (1986-1989), Сабирова Сәрия (1989-1992),1991 елдан – Валиева Гөлнара.

Гөлҗинан Фазлыйхметова сөйләгәннәрдән: “Сезнең шикелле, безнең заманда да смотр концертлары бар иде. Смотрда яхшы җырлап конкурстан уздык. Кем икәнен генә әйтә алмыйм, берәү “Рамай” җырын бик матур, моңлы итеп җырлады. Шуның өчен аңа кырыну приборы бүләк иттеләр”.

Юныс Галиуллин сөйләгәннәрдән: “Мин клубка эшкә кергәч, башка бер уй килде: телевизор алырга. Хуҗалыкта берәүдә дә телевизор юк, шулай булгач, клубка йөрүче күбәя. Бер көздә колхозның сыйфат бәрәңгесен җыеп тапшырып беренче телевизор алдык. Авыл саен йөреп, спектакльләр куйдык: “Тун ачуы”, “Бүләк өчен”. Миңа 40 яшьләр тирәсе иде. Күбрәк ат белән йөрдек. Бик суык була иде. Яшьләр элекке көнне туңып кайткач, бармыйбыз, диләр дә, икенче көнне үзләре килеп җитәләр. Хәзерге шикелле белдерүне телефон аша гына әйтеп булмый, үзебез чаңгы белән барып әйтеп кайта идек. Сөрде авылында «р» хәрефен әйтә белмәгән яшьләр бар иде, алар катнашында гына концерт ясап, кызыклы бәйрәм оештырдык”.

Суфыя Шәнгәрәева сөйләгәннәрдән: “Иң үзәк бәгыремә үткәне – сыер савучыларның туган көннәре саен концерт куйдыралар иде. Кулыма буш открытка тоттыралар иде дә, открытка артына үзем уйлап чыгарып шигырьләр яза идем. Һәр сыер савучыга аерым багышлап шигырьләр яза идем. Гармунчым – Рәфкать Мортазин иде”.

Лидия Хафизова сөйләгәннәрдән: “Беренче катушкалы магнитофон алдык. Клублар бик суык “ –1” градус салкында да эшләргә туры килә иде. Бәйрәмнәр үткәргәндә миңа һәрвакыт укытучылар Гөлфинә белән Зөлфирә булыша, алар белән бәйрәм саен терлекчеләр йортында була идек”.

Сәрия Сабирова сөйләгәннәрдән: “Мәдәният йортында берничә күлмәк кенә бар иде. Ул да иске. Бер баян, бер катушкалы магнитофон бар. Уйладым да, колхозда эшләгән яшьләрнең профсоюзы бар бит, кереп сөйләшеп карыйм әле, дип колхозның профсоюз оешмасына кереп киттем. Бик күп төрле матур-матур төрле милләт күлмәкләре тектердем. Бер баян, яңа төсле телевизор, спорт кирәк-яраклары алдым. Мәдәният йортына тагын бер штат өстәделәр. Сәнгать җитәкчесе дә кирәк иде. Беренче мәртәбә урам концертлары оештырдык. Сөрде авылының яшь талантлары ачылды. 1991 елның март аеннан сәнгать җитәкчесе итеп Валиева Гөлнараны эшкә алдым. Аның белән бик тату эшләдек. Кышкы Сабантуйлар уздырдык, “Кияүгә чыгам әле…” дигән спектакль куйдык”.

1992 елдан сәнгать җитәкчеләре булып Котдусов Рәдис, Шакирзянова Елена, Тимергалиев Газинур, Хамидуллина Алсу, Магсумов Мансур эшли.

Авылда ике мәчет булган. Шул мәчетнең берсендә – мәктәп, ә икенчесендә, хәзерге клубның ишегалдында урнашкан мәчет бинасында клуб урнашкан. Мөдирләр: Мөнәвәрә Хәйруллина (1939-1947), Хәтмулла Мөхәммәтҗанов (1947-1950); Мөхәммәт Галявиев (1950-1953), Рауза Марданова (1953-1960).

I960 нчы елда мәчетнең манарасын кисәләр. Шуннан соң Нурмөхәммәт Хаҗиевның өй салырга дигән бурасын алып, уку йорты ягын төзиләр, манарасы киселгән мәчетне күчереп, аңа өстәмә зал ягын да булдыралар

Роза Марданова сөйләгәннән: “Ул чорларда колхозларда техника аз, служный молотилка белән ашлык сугу, лобогрейка белән учма ташлап көлтә бәйләү заманы иде. Һәр көнне шул колхозчылар янына барып агитация-масса эшләрен үтәү: газета чыгарып басуга алып килә, көндәлек газета белән таныштыру, авылның актив яшьләре белән берлектә төнге сменада амбарда кул машинасында ашлык суыру, халыкка культура хезмәте күрсәтү йөзеннән ай саен концерт кую – бар да минем өстә иде. Авылның тыңлый торган актив егетләре һәм кызлары белән кулны-кулга тотынып эшләдем, алар минем уң кулларым булдылар. Мин аларга әле дә рәхмәтле. Җиде ел буена бик күп театрлар куйдык. “Тәкъдирнең язмышы”, “Яшел эшләпә”… Аларны санасаң бик күп булыр иде. Төрле смотр конкурсларга да авылның егет-кызларын алып бара идем. Ул чорларда күргәзмә-агитация булдыруда мәҗбүри иде. Авыл советы нинди поручение бирә: заем җыярга булышулар, барысын да үтәү кирәк булды.1959 елда авыл буенча халык санын алуда катнашып мактауга лаек булдым. Клуб мөдире булып эшләгән дәвердә яшьләр сүземне тыңлады һәм бик килешеп эшләдем”.

Роза Мәрдановадан соң килгән мөдирләр: Райлә Сабирҗанова (1960-1963); Нурдидә Рахматуллина (1963-1964); Хәдичә Маннанова (1964-1995).

Озак еллар мөдир булып эшләгән Хәдичә Маннанова истәлекләре: “Безнең яшьлек еллары күңелле үтте. Комсомолда үткән еллар, аннан соң партиягә керү еллары бик истәлекле. Клубта яшьләр кичәләре бик күңелле үтә иде. Төрледән-төрле кичәләр уздырдык. Мәсәлән: “Комсомолым – минем яшьлегем”, “Солдат хатлары”. “Солдат хатлары кичәсе” – күп әниләрнең көтеп алган кичәсе иде. Солдатлар белән хатлар алышып, аларның фотоларын алып стендлар төзедек. Хатларын укып, аларның сораулары буенча әниләренә җырлар тапшырдык. Авыл халкы белән урам концертлары куйдык. Бу концертларга бик теләп катнашалар иде. Күрше авылларга концерт-спектакльләр куярга еш бара идек. “Югары Орылар килә”, – дип көтеп алалар иде безне. Ирешелгән уңышларым өчен грамотолар, дипломнар, акчалата премияләр белән бүләкләнеп килдем”.

1995 елның 1 ноябрьеннән хәзерге көнгә кадәр мөдир – Мөнирә Вәлиева. “Ягез, әле кызлар”, “Ягез, әле егетләр”, “Ягез, әле киленнәр”, “Син+Мин=Мәхәббәт”, “Әти,әни һәм мин”, юбилей кичәләрен үткәрү, урам концертларын оештыру матур традициягә әверелде. Бик күп егетләрне Армия сафларына озатып, каршы алдык. Әти-әниләрен,туганнарын чакырып сәхнәдә “Солдат хезмәте – чын егетлек мәктәбе!” дип аталды кичәбез. Без сәхнәләштергән спектакльләр: Галимҗан Гыйльмановның “Убырлы карчык – әбием”, Данил Салиховның “Кызлар капкыны”, “Кызларның кызганнары”, Ләбиб Леронның “Урмандагы тамаша”, “Ак яфрак”, “Шүрәлеләр үч алмый”, сәламәтлек театры – “Язмышым үз кулымда”, Фәнис Яруллинның «Бер күрешү – үзе бер гомер”.

Мөнирә Вәлиева

Казан шәһәре буенча Татар хатын-кызларының «Ак калфак” иҗтимагый оешмасы “Алифба” музеенда булды. Делегация оешма рәисе Рәхимә Арсланова җитәкчелегендә килде. Ул үзе шагыйрә һәм күп китаплар авторы.

Күп кенә кунакларның безнең музейны беренче күрүләре иде. Алар бик тәэсирләнеп экспонатлар белән таныштылар. Музей турында бик кызыксынып тыңладылар.

Кунаклар арасында танылган һәм кызыклы шәхесләр күп иде.

Абдулла Алишның туган-тумачасы Гөлшат Сөнкишева, татар теле буенча күп кенә методик китаплар авторы Кафия Закирова, шагыйрәләр, Каюм Насыйри премиясе лауреатлары. Барысы да музеебыздан зур канәгатьләнү хисе белән киттеләр.

Дамир Таҗиев